Efendiler Yarın arın Cumhuriyeti İlan lan Edeceğiz...

Efendiler yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz sözü, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun sembolik ifadesidir. Bu sözü söyleyen Mustafa Kemal Atatürk, 28 Ekim 1923'te Çankaya Köşkü'nde arkadaşlarıyla yaptığı bir akşam yemeğinde, yeni bir rejim ve hükümet kurma kararını açıklamıştır¹². Bu karar, Türkiye'nin bağımsızlık savaşını kazandıktan sonra, ulusal egemenliğe dayanan bir devlet yapısına geçişini sağlamıştır³.

Bu sözün neden ve nasıl söylendiğini anlamak için, o dönemin siyasi ve tarihi koşullarını bilmek gerekir. Türkiye, 1923 yılında Lozan Antlaşması ile Kurtuluş Savaşı'nı resmen sona erdirmiş ve uluslararası alanda tanınmıştır⁴. Ancak, ülke içinde hala Osmanlı Devleti'nin kalıntıları vardı. Örneğin, saltanat kaldırılmış olmasına rağmen, halifelik devam ediyordu. Ayrıca, mecliste çeşitli siyasi gruplar arasında anlaşmazlıklar yaşanıyordu. Hükümetin kurulması ve işleyişi konusunda sorunlar vardı⁵.

Atatürk, bu sorunları çözmek için, 1921 Anayasası'nın bazı maddelerini değiştirerek, cumhuriyet rejimini ilan etmeyi ve cumhurbaşkanlığı makamını oluşturmayı planladı⁶. Böylece, hem devletin başında seçilmiş bir lider olacak hem de hükümetin meclise karşı sorumluluğu sağlanacaktı. Atatürk, bu planını arkadaşlarıyla paylaştığında, onlar da hemen destek verdiler. Ertesi gün, meclise sunulan yasa tasarısı tartışıldı ve oylandı. 29 Ekim 1923'te Türkiye Cumhuriyeti resmen ilan edildi ve Atatürk de ilk cumhurbaşkanı seçildi.

Bu söze karşı çıkanlar da oldu. Özellikle halifelik yanlısı olanlar, cumhuriyetin dinle çeliştiğini ve Osmanlı geleneğine aykırı olduğunu iddia ettiler. Bazı muhalif milletvekilleri de, Atatürk'ün kendilerine danışmadan böyle bir karar aldığını öne sürerek gücendiler. Ancak, bu karşı çıkışlar çok etkili olmadı. Çünkü Atatürk'ün liderliğindeki cumhuriyetçiler, mecliste çoğunluğu elinde tutuyorlardı. Ayrıca, halk da cumhuriyete büyük bir sevgi ve bağlılık gösteriyordu.

Bu söz, daha sonra bir tarih olayı olarak Türk milletinin hafızasına kazındı. Bu söz, Türkiye'nin demokratikleşme sürecinin başlangıcı olarak kabul edildi. Aynı zamanda, Atatürk'ün vizyonu ve cesareti ile Türk milletinin iradesi ve inancının birleştiği bir an olarak hatırlandı. Bu söz, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş felsefesini özetleyen bir slogan haline geldi.